فیلسوف‌های بسیاری، مانند توماس مور، هگل و مارکس، در آثارشان به عبارت ” پایان تاریخ” اشاره کرده‌اند. به عقیده آنها نظام‌های سیاسی و اجتماعی حاکم بر جهان بالاخره در جایی به تکامل نهایی می‌رسند و آنجا پایان تاریخ بشر است، چون دیگر نه جنگ هست، نه آشوب و نه کشتار. تاریخ قرن بیستم آنقدر فراز و فرود داشت که همه این عبارت را فراموش کرده بودند تا فقط دو ماه مانده به فروپاشی دیوار برلین در سال 1989 که فرانسیس فوکویاما فیلسوف آمریکایی در مقاله‌ای شکست فاشیسم و کمونیسم را قطعی و از لیبرال دموکراسی به عنوان نظام سیاسی مطلوبی که پایان تاریخ را رقم خواهد زد نام برد. البته برای شما که در سال 2022 دارید این مقاله را مطالعه می‌کنید و از دور و نزدیک شاهد اتفاقات چین، روسیه، جنگ اوکراین، به قدرت رسیدن دوباره طالبان و … بوده‌اید اشتباه بودن پیشبینی فوکویاما واضح و مبرهن است. اما چطور است که وقتی نوبت به خودمان می‌رسد در هر نقطه‌ای از زندگی که باشیم به نظرمان می‌رسد که تغییرات مهم زندگی در پشت سرمان هستند و احتمالا در آینده چندان تغییری نخواهیم کرد؟ که شخصیت‌مان نسبت به چند سال پیش بسیار تغییر کرده اما چیزی که الان هستیم چندان نیازمند تغییر نیست؟
دنیل گیلبرت، جوردی کویدباک و تیموتی ویلسون تلاش کردند این فرضیه را به صورت علمی بررسی کنند که اولا این خیال باطل چقدر بین افراد شایع است و ثانیا دلایل آن چه میتواند باشد. در این تحقیق از افراد در سنین مختلف در مورد تغییرات 10 سال گذشته زندگی‌شان و پیشبینی‌شان از تغییرات در 10 سال آینده سوال شد. بعد پاسخ‌های افرادی با اختلاف سنی 10 سال با هم مقایسه شد. به عنوان مثال پیشبینی یک فرد 18 ساله از 10 سال آینده‌اش با گزارش یک فرد 28 ساله از تغییرات 10 سال گذشته‌اش مقایسه شد. همین مقایسه برای همه شرکت کنندگان 18 تا 68 ساله انجام شد و نتیجه این شد که قریب به اتفاق افراد اعتقاد داشتند بیشترین تغییرات زندگی خود را در گذشته تجربه کرده‌اند و احتمالا آینده چندان آبستن حوادث و تغییرات نخواهد بود.
در یک تجربه‌ی دیگر از افراد خواسته شد که پیش بینی کنند که 10 سال دیگر برای خرید بلیط کنسرت خواننده محبوب امروزشان چقدر هزینه خواهند کرد؟ میانگین اعلام شده از سوی افراد 120 دلار بود. اما وقتی از آنها پرسیده شد که برای کنسرت خواننده‌ای که 10 سال پیش برایشان محبوب بوده چقدر خرج می‌کنند میانگین از 80 دلار بالاتر نرفت. حتما شما هم الان می‌توانید نام چند خواننده را به یاد بیاورید که 10 سال پیش در تمام لحظات و همه جا همراه‌تان بوده‌اند ولی دیگر سال‌هاست که به هیچ کدام از آثارشان گوش نداده‌اید.
تغییر طبیعی‌ترین و مداوم‌ترین اتفاق در زندگی ماست؛ از طرفی میل رسیدن به تعادل و ثبات که لازمه آن رسیدن به بهترین نقطه و عدم تغییر پس از آن است نیز در زندگی ما پررنگ است. نیل به مقامی که در بودیسم به نیروانا تعبیر می‌شود یکی از اهداف بلند مدت انسان بوده؛ شاید برای همین باشد که ناخودآگاه مایلیم جایی را که امروز در زندگی به آن رسیده‌ایم را همان مقصد نهایی تلقی کنیم.
آگاه بودن از این خیال باطل چه کمکی به ما میکند؟ بزرگترین کمکی که آگاهی از این میل به رسوب و عدم تغییر به ما میکند استقبال از تغییرات آینده است. وقتی بدانیم که به احتمال بسیار زیاد همان قدری که در 10 سال گذشته تغییر کرده‌ایم در 10 سال آینده نیز تغییر خواهیم کرد، آن وقت تصمیمات عاقلانه‌تری می‌گیریم، از تغییرات نمی‌ترسیم و اضطراب و ترس از تغییر، زندگیمان را تحت‌الشعاع قرار نخواهند داد. می‌توانیم امیدوار باشیم که همانطور که تغییرات قبلی انسان بهتری از ما ساخته‌اند، تغییرات آینده هم در مسیری سالم و رو به رشد پیش بروند.
منابع:
Quoidbach, J., Gilbert, D. T., & Wilson, T. D. (2013). The end of history illusion. science, 339(6115), 96-98.