(یا آیا ممکنه آدمها از سر بیتفریحی و حوصله سررفتن به خودشون شوک الکتریکی بدن؟)
فکر میکنید چند دقیقه بتوانید فقط با افکار خود تنها باشید؟ هیچوقت تلاش کردهاید که ببینید چند ساعت میتوانید بدون تلویزیون، کتاب و یا حتی بدون گوشی موبایلتان دوام بیاورید؟ اگر پاسختان چیزی در حد چند دقیقه است باید بدانید که تنها نیستید. دپارتمان روانشناسی دانشگاه ویرجینیا همین چند سال پیش یک پژوهش تجربی را دقیقا برای رسیدن به جواب این سوالات طراحی کردند. در اولین تحقیق، افراد میبایست به مدت 15 دقیقه و به دور از هرگونه ابزار دیجیتال یا آنالوگی در یک اتاق در ساختمان دانشگاه مینشستند و فقط فکر میکردند. پس از برگزاری 6 دور از این پژوهش، نتایج نشان داد که با وجود هیچ محرک حسی در محیط 57% افراد عدم تمرکز را گزارش کردهاند. 89% گزارش کردند که افکار بیهدفی داشتهاند و درنهایت بیش از نیمی از جمعیت این تجربه را ناخوشایند توصف کردند.
محققان تصور کردند که احتمالا فضای بیروح و ماشینی اتاق خالی دانشگاه بر خوشایند نبودن این تجربه تاثیر گذاشته باشد. پس در دور هفتم، تجربه در فضای خانه تکرار شد. قرار شد که افراد در خانه خود بنشینند، روی لینکی که برایشان ارسال شده بود کلیک کنند و تلاش کنند به دور از محرکهای خارجی، تنها برای 6 دقیقه روی یک صندلی بنشینند و فقط فکر کنند؛ نه هیچ کار دیگری. همانطور که احتمالا حدس میزنید نه تنها میزان خوشایندی تجربه به هیچوجه بهبود نیافت بلکه حتی 32% افراد بعدا اعتراف کردند که به نحوی تقلب کردهاند و دستورالعمل را دقیق دنبال نکردهاند؛ از روی صندلی بلند شدهاند، تلفن همراهشان را چک کردهاند و کارهای دیگری که هرکدام از ما در این مواقع بلدیم.
در تجربه هشتم به افراد این اختیار داده شد که یا فکر کنند و یا مشغول یک فعالیت دیگر بشوند؛ در این حالت هم به صورت مطلق فعالیت جانبی، هرچه که بود، از کتاب خواندن تا بازی کردن با تلفن همراه، محبوبیت بیشتری داشت. اما داستان در دور دهم این پژوهش جذابتر شد. این بار چالش بین هیچ کاری نکردن و فکر کردن و یا دریافت یک محرک منفی برنامهریزی شد. به شرکت کنندگان در تحقیق یک شوک الکتریکی نسبتا دردآور داده شد؛ سپس از آنها پرسیده شد که آیا حاضر هستند برای عدم دریافت این شوک مبلغی پول بپردازند؟ تقریبا همه شرکت کنندگان راضی به پرداخت پول بودند. سپس افرادی که حاضر به پرداخت برای عدم دریافت شوک بودند به مدت 15 دقیقه با دستگاه شوک الکتریکی در اتاق تنها ماندند. بخش حیرت انگیز نتایج اینجاست: 67 درصد مردان و 25 درصد زنان حداقل یک بار به خودشان شوک دادند. یکی از مردان شرکتکننده با 91 شوک، بالاترین رکورد را به نام خودش ثبت کرد. پژوهشگران، آمار بسیار بالاتر مردان نسبت به زنان را به بیشتر بودن هیجانطلبی (sensation Seeking) در مردان مربوط میدانند؛ همان چیزی که احتمالا دلیل عمر طولانیتر زنان نیز است.
اما چرا تنها ماندن با افکارمان تا این حد دشوار است که اکثر افراد را به سمت هرکاری غیر از آن سوق میدهد؟ برای بسیاری این تجربه با فکر کردن به نواقص و کمکاریهایشان همراه بوده که بسیار ناخوشایند است. بعضی دیگر در گرداب افکار منفی افتاده بودند و دنبال هر راهی برای فرار از آن میگشتند. نکته جالب در این میان این است که بسیاری افراد در حین کار یا مطالعه یا سر کلاس درس، مشغول رویابافی، مرور خاطرات خوب گذشته یا حتی برنامهریزی برای تعطیلات یا آخر هفته هستند اما وقتی به همان افراد گفته میشود کاری به جز فکر کردن انجام ندهند افکار منفی و ناراحت کننده به سراغ آنها میآید.